ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯ , ಜಾವಗಲ್ -2

 

ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯ , ಜಾವಗಲ್ - 2

ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯ , ಜಾವಗಲ್ 

ಲೇಖಕರು: ಮೈಸೂರು ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಪುಟ್ಟಿ 

ಹಿಂದಿನ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ...........

ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಜಾವಗಲ್, ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರ (ಹಾಸನ)ದಿಂದ ಬಾಣಾವರದ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ, ಸುಮಾರು 48 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ  ಹೊಯ್ಸಳ ತ್ರಿಕೂಟಾಚಲ ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರ ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ತ್ರಿಕೂಟದ ದಕ್ಷಿಣ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ವೇಣುಗೋಪಾಲ ನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನೂ, ಪಶ್ಚಿಮದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಅಪರೂಪದ ಶ್ರೀಧರನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನೂ,  ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದು.

ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಅರ್ಚಾ ಮೂರ್ತಿಗಳಿದ್ದರೂ, ವಾಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯವೆಂದೇ  ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ಜಗತಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಈ ತ್ರಿಕೂಟವು ಸರ್ವಾಲಂಕೃತವಾಗಿದ್ದು ಹೊಯ್ಸಳ ದೇವಾಲಯಗಳ ಎಲ್ಲ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. 750 ವರ್ಷಗಳಿಗೂ ಹಿಂದೆ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ಈ ಸುಂದರವಾದ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕೆಳಗೆ ತಿಳಿಸಿರುವಂತೆ ಏಳು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿಕೊಂಡು ನೋಡುವುದು  ಸೂಕ್ತ. 

ಭಾಗ - 2  ಮುಂದುವರೆದುದು... 

ದಕ್ಷಿಣ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗ

೨೦. ಕಾಲನ್ನು ಎತ್ತಿರುವ ತ್ರಿ ವಿಕ್ರಮ, ೨೧. ಹೂ ಗೊಂಚಲನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವ ಸ್ತ್ರೀ,  ೨೨. ಗೋವರ್ಧನಧಾರಿ,  ೨೩. ಪದ್ಮ ಮತ್ತು ಫಲಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವ ಸ್ತ್ರೀ,  ೨೪,೨೫,೨೬ . ಇಬ್ಬರು ದೇವಿಯರ ನಡುವೆ  ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ,  ೨೭. ಗೋವಿಂದ (ಗ-ಪ-ಶಂ-ಚ)  ೨೮. ವಿಷ್ಣು (ಪ-ಶಂ-ಚ-ಗ)(ಶಿಲ್ಪಿ ಪಮಾಯನ),  ೨೯. ಮೋಹಿನಿ,  ೩೦. ತಾಂಡವ ಸರಸ್ವತೀ 

ದಕ್ಷಿಣ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗ

೩೧. ಗಡ್ಡಧಾರಿ ಬ್ರಹ್ಮ , ೩೨,೩೩,೩೪. ಇಬ್ಬರು ದೇವಿಯರ ನಡುವೆ ಮಧುಸೂದನ (ಶಂ-ಪ-ಗ-ಚ) (ಶಿಲ್ಪಿ: ಮಲಿತಂಮ),  ೩೫,೩೬,೩೭. ಇಬ್ಬರು ಚಾಮರಧಾರಿಣಿಯರ ನಡುವೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ,  ೩೮. ಪದ್ಮ ಮತ್ತು ಫಲಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವ ಸ್ತ್ರೀ,  ೩೯. ಹಣ್ಣನ್ನು ಕುಕ್ಕುತ್ತಿರುವ ಗಿಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವ ಸ್ತ್ರೀ 

ನವರಂಗದ ನ್ಯೆರುತ್ಯ (South-west of Navaranga)

೪೦. ಮೋಹಿನಿ- ಕಪಿ, ೪೧,೪೨,೪೩. ಇಬ್ಬರು ದೇವಿಯರ ನಡುವೆ ವಾಮನ (ಚ-ಗ-ಪ-ಶಂ),  ೪೪,೪೫. ಐರಾವತದ ಮೇಲಿನ ಇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಶಚಿ ಹಾಗೂ ಕೃಷ್ಣ-ಸತ್ಯ ಭಾಮೆಯರೊಡನೆ ಯುದ್ಧ 

೪೬,೪೭‌. ವಾಮನ (ಚ-ಗ-ಪ-ಶಂ) ಎಡದಲ್ಲಿ ದೇವಿ ( ಶಿಲ್ಪಿ ಮಲಿತಂಮ), ೪೮,೪೯,೫೦. ಶ್ರೀಧರ (ಚ-ಗ-ಶಂ-ಪ) ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಚಾರಕರು. (ಕೆಳಗಡೆ ಶ್ರೀಧರ ದೇವರು ಎಂದು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಶಿಲ್ಪಿ ಮಲಿತಂಮ), ೫೧ ಗರುಡ 

ಮುಖ್ಯ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗ

೫೨,೫೩. ಉಗ್ರನರಸಿಂಹ ; ಎಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಹ್ಲಾದ, ೫೪,೫೫. ವೇಣುಗೋಪಾಲ; ಎಡದಲ್ಲಿ ಚಾಮರಧಾರಿಣಿ,   ೫೬. ಹಲಾಯುಧ,    ೫೭. ಹೃಷೀಕೇಶ (ಚ-ಪ-ಶಂ-ಗ),   ೫೮. ಬಲದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ  ೫೯,೬೦,೬೧. ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಮರಧಾರಿಣಿಯರ ನಡುವೆ ವ್ಯೆಕುಂಠ ನಾರಾಯಣ ( ಕೆಳಗೆ ಸುಮಾರು ಹದಿನಾರನೆಯ ಶತಮಾನದ ಬರವಣಿಗೆ: ಸನಮಾದ (ಸಣ್ಣಮಾದ) ಬಡಗಿ ಮಲೈಯೆನ   ಮಗ ಕೈಯಮಾಡಿದ (ಬಹುಶಃ ಮುರಿದಿದ್ದ ಕೈ ಒಂದನ್ನು ಸಣ್ಣಮಾದ ಸರಿಪಡಿಸಿದನೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ)  ೬೨,೬೩,೬೪. ಇಬ್ಬರು ದೇವಿಯರ ನಡುವೆ ಪದ್ಮನಾಭ ( ಪ-ಚ-ಗ-ಶಂ)   ೬೫. ಅಷ್ಟಭುಜ ನೃತ್ಯಲಕ್ಷ್ಮೀ (ಪಾಶ ಲಂಬ ಹಸ್ತ,ಪದ್ಮ,ಅಂಕುಶ ಸ್ವರ್ಗಹಸ್ತ, ಪಾಶ, ಫಲ ಮತ್ತು ಕಳಶ) ಕೆಳಗೆ ಮೃದಂಗವಾದಕರು ಕೆಳಗೆ ಲಕ್ಷುಮಿದೇವಿ ಎಂದು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಶಿಲ್ಪಿ ಮಲಿತಂಮ.  

ಮುಖ್ಯ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗ

೬೬. ಯೋಗನಾರಾಯಣ, ೬೭,೬೮,೬೯. ಇಬ್ಬರು ದೇವಿಯರ ನಡುವೆ ದಾಮೋದರ (ಶಂ-ಗ-ಚ-ಪ) ಕೆಳಗೆ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ದಾಮೋದರ ದೇವರು ಎಂದು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. (ಶಿಲ್ಪಿ ಮಲಿತಂಮ),  ೭೦,೭೧,೭೨. ಇಬ್ಬರು ದೇವಿಯರ ನಡುವೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ.ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಕೆಳಗೆ ಗಜ.,  ೭೩,೭೪,೭೫. ಸಂಕರ್ಷಣ (ಶಂ-ಪ-ಚ-ಗ). ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಿಯರು.,  ೭೬. ಆಸೀನ ಲಕ್ಷ್ಮೀ (ಶಂ-ಚ-ಕಳಶ-ಅಭಯ)  

ಗರ್ಭಗುಡಿ ಮತ್ತು ಶುಕನಾಸಿಯ ಉತ್ತರ ಭಾಗ

೭೭. ದಶಭುಜ ನೃತ್ಯ ಸರಸ್ವತಿ (ಬಲಭಾಗದ ಕೆಳಗೈನಿಂದ  ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾಕಾರವಾಗಿ : (ಲಂಬಹಸ್ತ, ಪದ್ಮ, ಭಗ್ನ, ಅಂಕುಶ, ಚಿನ್ಮುದ್ರಾ, ಪಾಶ,ಭಗ್ನ, ರತ್ನ i e, jewel ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಫಲ ) (ಭಗ್ನ -Broken ), ೭೮,೭೯. ವಾಸುದೇವ (ಶಂ-ಚ-ಪ-ಗ), ಎಡದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ (ವಾಸುದೇವ ಎಂದು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಲಾಗಿದೆ),  ೮೦. ಗಿಣಿ ಮತ್ತು ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವ ಸ್ತ್ರೀ,  ೮೧,೮೨,೮೩,೮೪. ಕೋದಂಡರಾಮ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ,ಸೀತಾ,ಹನುಮಂತ,  ೮೫,೮೬,೮೭. ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನ (ಶಂ-ಗ-ಪ-ಚ) ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಿಯರು,  ೮೮. ಆಸೀನ ಸರಸ್ವತೀ (ಅಂಕುಶ, ಪಾಶ, ಪುಸ್ತಕ,ಅಕ್ಷಮಾಲ),  ೮೯,೯೦,೯೧,೯೨.  ಇಬ್ಬರು ದೇವಿಯರ ನಡುವೆ ಉಗ್ರನರಸಿಂಹ; ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗರುಡ.  

ನವರಂಗದ ವಾಯವ್ಯ (North- west of Navaranga)

೯೩,೯೪. ಅನಿರುದ್ಧ (ಗ-ಶಂ-ಪ-ಚ), ದೇವಿ, ೯೫,೯೬. ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನ (ಶಂ-ಗ-ಪ-ಚ) ಎಡದಲ್ಲಿ ದೇವಿ,  ೯೭. ಪುರುಷೋತ್ತಮ (ಪ-ಶಂ-ಗ-ಚ),  ೯೮. ಷಡ್ಭುಜ ನೃತ್ಯ ಪಾರ್ವತಿ ( ಬಲ ಕೆಳಗೈಯಿಂದ: ಅಕ್ಷಮಾಲ,ಲಂಬಹಸ್ತ , ಅಂಕುಶ, ಸ್ವರ್ಗಹಸ್ತ, ಪಾಶ ಫಲ ), ಬಲದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶ, ಎಡದಲ್ಲಿ ಷಣ್ಮುಖ ಮತ್ತು ಪೀಠದಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿ .  

೯೯. ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿ (೯೮ ಮತ್ತು ೯೯ ರ ಶಿಲ್ಪಿ ಚಿಕ ಮಲಿತಂಮ), ೧೦೦,೧೦೧. ದೇವಿಯೊಡನೆ ಆಧೊಕ್ಷಜ (ಗ-ಶಂ-ಚ-ಫ), ೧೦೨. ಗಿಣಿಗೆ ಆಹಾರ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಸ್ತ್ರೀ, ೧೦೩,೧೦೪. ಮೋಹಿನೀ –ಸರ್ಪ